Trước giờ trong tưởng tượng của mình, môn Luật là cái gì đó rất khô khan. Lần này học Luật, mình lại phát hiện ra nó Khô Khan thật :)), nhưng lại là môn mình thích nhất. Tại sao lại có mâu thuẫn đó?
Trong lí thuyết marginal gain, cái gì bạn càng ít biết, thì học xong bạn càng cảm thấy “thoả mãn” vì marginal gain lớn (kiểu 2 version Before và After học xong có sự khác nhau rất lớn). Một phần khác là vì môn này là một trong những môn sinh động nhất cho tới giờ.
Tóm gọn chút về mục tiêu sau khi học là hiểu được:
– Quá trình tạo ra tác phẩm về nghệ thuật thị giác và nghệ thuật trình diễn
– Quyền sở hữu, sử dụng và khai thác thương mại của các tác phẩm
– Các ứng dụng business trong ngành nghệ thuật và giải trí
– Mối quan hệ về hợp đồng trong ngành nghệ thuật
– Vai trò của công đoàn vài các hiệp hội chuyên ngành trong nghệ thuật trình diễn và ngành giải trí
– Tương tác giữa các cơ quan chính phủ trong ngành nghệ thuật
– Thị trường giao dịch hợp pháp và bất hợp pháp đối với vật phẩm nghệ thuật và văn hoá
– Bảo vệ và kiểm soát các các di tích văn hoá và nghệ thuật
Lớp Luật của mình thì không có textbook, mà chỉ có các bài báo, các case trên New York Times, LA Times, các báo giải trí khác, khá contemporary. Các bạn học chung của mình lại rất thông minh, từ Âu Á, Trung Đông đến châu Mĩ, background và interest đủ các hoạt động nghệ thuật từ phim ảnh, nhạc giao hưởng, hội hoạ, múa, nên không khí lớp lúc nào cũng sôi nổi :D. Kiểu dạng “Kể chuyện em nghe”, và mọi người nhảy vào cuộc tranh luận kịch liệt.
– Các thuật ngữ trong hợp đồng, cấu trúc của hợp đồng, các điểm lưu ý cần tránh khi làm hợp đồng (thứ tự của các mục trong hợp đồng, việc sử dụng các từ ngữ đa nghĩa, gây nhiễu loạn ngữ cảnh v,v.). Một số hợp đồng tụi mình thảo luận là hợp đồng của các diễn viên phim và các show truyền hình thực tế, quyền hạn của người đại diện pháp luật cho các ngôi sao nhí, v.v.
– Chuyện bên lề: Các rắc rối paparazzi có thể dính dáng tới khi xâm phạm riêng tư các ngôi sao.
– Bản quyền: Mua bản quyền các tác phẩm nghệ thuật trình diễn (ví dụ một bản dựng múa), thời hạn, Fair Use, Work for hire (khi tác phẩm được sáng tác dưới dạng một sản phẩm bạn được công ty thuê để sáng tạo ra), legacy plan của founder trong các tổ chức nghệ thuật (nếu là một tổ chức phi lợi nhuận tư nhân, thì sau khi founder qua đời, tác phẩm sẽ được sử dụng ra sao, licensing như thế nào, v.v). Ở Mĩ luật có tính chất legal, nhưng không có mặt ethical trong việc bản quyền. Khi Donald Trump bị các nghệ sĩ kiện vì sử dụng nhạc của họ cho các campaign của mình, về mặt pháp lí, ông không sai khi đã trả tiền bản quyền, nhưng về mặt đạo đức, các nghệ sĩ không muốn ủng hộ một hình ảnh đảng viên Cộng hoà như Trump.
– Deaccessioning: Thường các bảo tàng là non-profit, vậy nếu một non-profit bị phá sản, thì các artworks trong bảo tàng sẽ được xử lí ra sao, có được bán không, bán thì trưng cầu Board of Committee như thế nào? Nếu người điều hành của Bảo tàng bán vật phẩm của Bảo tàng để đút túi tiền riêng, thì vi phạm vào điều luật gì.
– Repatriation, Restitution of looting artworks: Các vụ kiện về các tác phẩm bị đánh cắp từ thời Thế chiến thứ hai, được hoàn trả lại cho chủ nhân như thế nào? Một case nổi tiếng mà mình đa được xem phim và học trên lớp là Woman in Gold. Bộ phim được dựng từ một case thật, về bức hoạ Woman in Gold, được xem là Mona Lisa của nước Áo, do hoạ sĩ Gustav Klimt vẽ chân dung của Adele Bloch-Bauer, theo nguyện vọng của chồng của Adele là Ferdinand, một người Séc có tiền của và thế lực vào năm 1907. Năm 1925, Adele qua đời ở tuổi 43 do bệnh viêm màng não. Cháu của Adele, là Maria Altman, lưu vong khỏi nước Áo và nhập cư tại Mĩ năm 1938 sau khi trốn thoát khỏi Đức Quốc xã, và định cư dài hạn tại California. Trong Thế Chiến thứ hai, bức tranh bị đánh cắp bởi Đức Quốc Xã. Năm 1998, lúc này đã ở tuổi 82, Maria muốn tìm lại bức hoạ của gia đình . Bức hoạ lúc này được trưng bày tại Bảo tàng Belvedere ở Áo, và Bảo tàng đã từ chối thương lượng với Maria về việc trao trả bức hoạ về Mĩ. Năm 1999, Maria đã nhờ cháu bà là Randy Schoenberg đâm đơn kiện chính phủ nước Áo. Vụ kiện thất thế ở Áo, sau đó được đem ra toà tại Mỹ. Mình ko muốn đi vào chi tiết ở đây, bạn có thể đọc thêm tại các link sau:
Sau 7 năm hi sinh công việc full time để toàn tâm toàn ý, Randy và Maria đã thắng kiện, đem được Woman In Gold về Mĩ vào năm 2006. Bức hoạ lúc này có giá 135 triệu USD, cùng các bức hoạ khác của gia đình, với tổng giá trị hơn 200 triệu USD. Vụ kiện gây chấn động lịch sử, khi một công dân nước Áo kiện chính phủ nước mình tại Toà án tối cao ở Mĩ, từ đó mở đường ra cho nhiều vụ kiện khác về các tác phẩm nghệ thuật bị đánh cắp bởi Đức Quốc xã, hoặc ở Syria.
“They (Austrian Government) will delay, delay, delay, hoping I will die,” Maria phát biểu với tờ Los Angeles Times vào năm 2011. “But I will do them the pleasure of staying alive.”
– Nghĩa vụ của Board of Committee về mặt pháp lí trong một non profit.
– Các vụ đấu giá tác phẩm nghệ thuật, bao gồm cả bất động sản. Ví dụ như ở Pháp, bất kì tác phẩm nghệ thuật nào ra đấu giá cũng phải có chính phủ (thường là Cục Văn Hoá) can thiệp, và có certified dealer. Ở Mĩ, luật pháp tuỳ theo các bang, New York và California có regulation cho tác phẩm nghệ thuật, nhưng ở Texas thì không hề có. Sự khác nhau giữa public và private auction, v.v. Vấn đề hàng giả.
– Các vụ đánh cắp tác phẩm nghệ thuật
– Các vấn đề bảo hiểm trong bảo tàng, bao gồm cả toà nhà và những artworks trong toà nhà, các chi phí phát sinh do sửa chữa và hỏng hóc toà nhà, gây ảnh hưởng lên giá trị artwork (ví dụ do thời tiết, dột, hư đường ống, nhiệt độ phòng không đảm bảo, v.v).
– Công đoàn và các vụ đình công của nghệ sĩ, các phương hướng giải quyết, hậu quả phát sinh từ marketing, finance, hợp đồng thuê địa điểm, danh tiếng của tổ chức.
Đợt vừa rồi kiểm tra midterm, đây là case mà mình phải giải:
Case này vẫn đang trong giai đoạn theo dõi, vì lần disclose gần nhất là ngày 30-6-2016, nên tụi mình có rất nhiều ‘đất’ để bình luận, đưa ra reasoning, hướng giải quyết, xem xét các evidences, đề xuất các evidences thêm. Câu hỏi thì hoàn toàn mở, về các vấn đề luật pháp mình có thể phát hiện ra trong case nào (bao gồm luôn jurisdiction), và được tự lật lại vụ kiện xem lợi thế ở phía nào, nên ra Toà ở Thuỵ Sĩ, ở Panama hay ở Hy Lạp. Mục đích của bài kiểm tra chỉ là để xem tư duy reasoning, nên không có đúng sai (mà thực tế vụ kiện cũng đang được xem xét), nên mình làm cũng trong tâm trạng khá thoải mái. Sau kiểm tra, tụi mình tranh luận về case trên lớp, và cũng đã học được thêm rất nhiều góc nhìn và quan điểm từ các bạn cùng học, giáo viên chỉ là người facilitator cho buổi tranh luận.
Bài kiểm tra cuối kì của mình sẽ là chia nhóm ra để tranh luận (thật ra ý tưởng này được các bạn trong lớp tự đề xuất). Chia lớp ra làm 2 nhóm giải 2 case. Trong mỗi nhóm lại chia thành 2 nhóm nhỏ để chọn phe, học cách lập luận và phản biện lập luận, đấu với nhau. Còn lại nhóm làm case khác thì làm judge. ?
So far so good. Mình vẫn còn học hơn 1 tháng nữa, tới lúc đó chắc sẽ có nhiều kiến thức hơn để update blog, nếu mình có thời gian. Hồi lúc chưa học thì cũng nghĩ là hơi ớn môn này. Với thời gian có hạn và lượng kiến thức khá nặng và rộng, mình rất ám ảnh viễn cảnh học thuộc lòng hoặc tụng kinh trong 4 bức tường. May mắn thay lớp học không rơi vào lối mòn (gần đây tụi mình move lớp từ classroom ra ngoài bãi cỏ và hồ nước gần trường ngồi học) vả lại tụi mình cũng không học để trở thành luật sư, nhưng các ứng dụng của Luật trong ngành nghệ thuật cũng giúp mình nhận thức rất nhiều vấn đề thực tế, có các vấn đề đã gặp trong công việc. Cái được lớn nhất mình có được từ lớp này, không chỉ là hiểu được nền tảng Luật trong một thời gian ngắn mà còn có nhiều tư liệu hơn để đối chất, có nguồn để tham khảo và biết cách lập luận, suy nghĩ đa chiều.
Bạn nào có học các lớp Luật khác (mà không phải là học degree về Luật) thì có thể comment cho mình tham khảo với nhé.
Đọc thêm các bài viết trước của mình về ngành Arts Management.
Học Arts Management là học gì: https://phuongvu.me/hoc-arts-management-la-hoc-gi/
Du học Arts Management và những khó khăn: https://phuongvu.me/hoc-arts-management-co-chi-hay/
Các tác phẩm nghệ thuật đi chu du như thế nào: https://phuongvu.me/cac-tac-pham-nghe-thuat-di-chu-du-nhu-nao/
Các chức danh công việc trong Museum: https://phuongvu.me/cac-chuc-danh-cong-viec-trong-vien-bao-tang/
Hoặc bạn có thể type vào khung Search các keywords như: Arts Management, Arts, Museum